BIBLIJNE STUDYA U KATOLIKÓW.

Zarzucają częstokroć Kościołowi katolickiemu i jego wyznawcom, że zaniedbują studia biblijne. Czy słuszny to zarzut? Pytanie to zasadniczo rozbierzemy w wielu innych artykułach, mianowicie w art. Krytyka biblijna u katolików, Kościół i nauka Pisma Świętego, Pisma Świętego czytanie w języku ojczystym. Tu zaś odpowiemy tylko faktami, wyliczeniem głównych prac dokonanych przez katolickich pisarzy w ciągu XIX wieku. Polski czytelnik odniesie z tego artykułu podwójną korzyść: raz, przekona się, że błędny jest stawiany katolikom zarzut, jakoby zaniedbywali studya biblijne, a powtóre, doskonały tu znajdzie wykaz prac autorów najpewniejszych do prowadzenia osobistych badań nad Pismem św.; podobnego wykazu nie mamy w naszym języku; i dlatego właśnie go tu umieszczamy.

Zachowujemy porządek abecadłowy.

Aberle

„Einleitung in das Neue Testament”, 1877; - wiele artykułów w „Tüb. Theologische Quartalschrift” 1852-1875.

Ackermann

„Prophetae minores perpetua annotatione illustrati”, 1830.

Agus

„Commentarius in epistolam ad Romanos”, 1888.

Allioli

„Aphorismen über den Zusammenhang der heiligen Schrift Alten und Neuen Testaments, aus der Idee des Reichs Gottes”, Ratisbonne 1819; - „Handbuch der biblischen Alterthumskunde”, 1844; - „Uebersetzung der heiligen Schriften Alten und Neuen Testaments, aus der Vulgata, mit Bezug auf den Grundtext, neu übersetzt und mit kurzen Anmerkungen erlaütert, 3 Aufl. von Allioli umgearbeitet”, Nuremberg, 1830-1835; noty Alliolego przetłómaczył na francuski X. Gimarey w swoim „Nouveau commentaire litteral, critique et theologique...” Paris 1853-1854.

Ancessi

„L’Égypte et Moïse”, 1875.

Anderson

„Fasti apostolici, a chronological survey of the years between the Ascension and the martyrdom of S. Peter”, 1884.

Arnaud A

„La Sainte bible”, tłómaczenie francuskie z komentarzem, 1881.

Arnoldi

„Comm. zum Evang. des hl. Matthaeus”, 1856.

Bacuez et Vigouroux

„Manuel biblique” (7-a edycya, 4 tomy 1891).

Bade I

„Christologie der Alten Test.” 2-a edycya, 1858.

Beelen I

„De sensu literali multiplici”, 1845; „Commentarius in Epistolam ad Romanos”, 1854; „Commentarius in Epistolam ad Philippenses”, 1852; „Commentarius in Acta Apostolorum”, 1864; „Liber Sapientiae graece”, 1844; „Nowy Testament” przetłómaczony na język niderlandzki z notami, 3 tomy, 1859-1866; „Het boek der Psalmen”, 2 tomy, 1878; „Chrestomathia rabbinica et chaldaica”, 3 tomy, 1843; „Grammatica graecitatis Novi Testamenti”, 1857; Lekcye i Ewangelie na niedziele, Święta i dni wielkiego postu z notami po niderlandzku, 1870; Zasady do tłómaczenia niderlandzkiego Nowego Testamentu, 1858.

Benno M

Apokalypsa, 1860 (po niemiecku).

Bisping A

„Exegetisches Handbuch zum N. T.”, 2-a edycya, 1867 r.

de Bolle

„Christologia Antiqui Testamenti”, 1884.

Breiteneicher M

„Nahum”, 1851 (po niemiecku).

Brucker, S. J

„L’universalité du déluge”, 1887.

Bucher I

Fraktyczne objaśnienie Now. Test., 3 t. 1855; Życie Jezusa i Apostołów, 1859 (po niemiecku).

L’abbé Clair

„Josué, Les Juges, Les Livres des Rois, Les Paralipomènes, Esdras et Néhémias (w Biblii wydania Lethielleux).

Coleridge, S. J

„The public life of our Lord”, 1876-1888.

Corluy, S. J

„L’intégrité des Évangiles en face de la critique”, 1877; „Les frères de Notre-Seigneur”, 1878; „Commentarius in Evangelium sancti Joannis”, 3-a edycya, 1889; „Spicilegium dogmatico-biblicum”, 2 tomy, 1884.

Cornely R. S. J

„Introductio in sanctam Scripturam utriusque Testamenti”, 3 t., 1885-1886; „Compendium Introductionis; Analyses librorum sacrorum Novi Testamenti; Commentarius in priorem S. Pauli ad Corinthios Epistolam; Commentarius in S. Pauli epistolas ad Corinthios alteram et ad Galatas”, 1891.

Crampon

„Les quatre Evangiles”, 1864; „Les Actes des Apôtres”, 1872; „Nouveau Testament traduit sur la Vulgate, avec introduction, notes et sommaires”, 1885; „Le Livre des Psaumes,” suivi de Cantiques des Laudes et des Vêpres traduction nouvelle sur la Vulgate, avec sommaires et notes.

Crélier

L’Exode, Le Levitique, le Deuteronome, les Actes des Apôtres (w Biblii Lethielleux).

Crets Ord. Praem

„De divina Bibliorum inspiratione”, 1886.

Danko

„Historia Revelationis Veteris et Novi Testamenti”, 3 t. 1862.

Dausch

„Die Schriftinspiration”, 1891.

V. de Buck, S. J

„Manuel de la Passion”, 1885.

Dehaut

„L’Evangile médité. défendu et explique”, 4 t.

Delattre A. S. J

„De l’authenticité du livre de Daniel”, 1875; „Le plan de la Genèse”, 1876; „Les Chaldéens jusqu’a la formation de l’empire de Nabuchodonosor”, 1877; „Les deux derniers chapitres de Daniel”, 1878; „Le second avènement de Jesus Christ et la derniere génération humaine”, 1881; „Le livre de Judith,” studyum krytyczne i historyczne, 1884.

Demoret

„De Evangeliorum origine et historica auctoritate”, 1865.

Demme I

„Epître à Philémon”, 1844.

Deschamps A

„La lacune du 4-e livre d’Esdras”, 1877; La découverte du livre de la Loi”, 1878.

Dewilly

„Ep. of St. Paul and Cath. ep.”, 1869.

Didon

„La vie de N. S. J. C.”, 1890, na polski przetłómaczył X. Bp. Kossowski.

Doublet

„Les Psaumes étudiés en vue de la prédication”, 3 t. 4. ed., 1879; Jésus Christ étudié en vue de la prédication”, 3 t. 6-a edyc., 1881; „Saint Paul en vue de la prédication”, 3 t., 6-a edycya, 1881.

Drach

„Saint Paul, les Épîtres catholiques, l’Apocalypse” (w Biblii Lethielleux).

Drioux

„La Sainte Bible,” édition de Ménochius avec notes nouvelles 7 t., 3-a edyc., 1879; „Nouveau cours d’Écriture Sainte”, 2 t., 1880.

Dumax

„Chronologie biblique.”

van Ess

„Testamentum vetus graece secundum LXX interpretes”, 1855.

von Essen

„Der Prediger Salomon’s”, 1856.

Euringer

„Der Masorah text des Koheth, kritisch untersucht”, 1890.

Fillion

L’Evangile de saint Matthieu, de saint. Marc, de saint Luc, et de saint Jean” (w biblii Lethielleux); „Atlas biblique,” 2 t., 1883-1884; „Essais d’exegèse”, 1884.

Foisset

„Histoire de Jésus Christ,” 5-a edyc., 1863.

Fouard C

„La vie de N.-S. Jésus Christ”, 2 t., 2-a edyc., 1882; „Saint Pierre et les premièrs années du christianisme”, 1886.

Franzelin

„Tractatus de divina Traditione et Scriptura,” 2-a edyc. 1875.

Freppel

„Examen critique de la vie de Jésus de M. Renan”, 1864.

Friedler

„Historya żywota Pana Jezusa”, 1858; „Archeologia Męki”, 1843 obydwa dzieła po niemiecku); „Quatuor sacra Evangelia in harmoniam redacta” tekst grecki.

Gainet

„La Bible sans la Bible,” 2 t., 2-a edyc.

Gietman G. S. J

„Commentarius in Ecclesiasten, in Canticum Canticorum.”

Gillet

„Tobie, Judith, Esther et les Machabées” (w Biblii Lethielleux).

Gilly

„Precis d’introduction a l’Écriture sainte”, 3 t., 1867; L’Ecclésiaste.

Glaire

„Introduction historique et critique aux livres de l’Ancien et du Nouveau Testament,” (wiele edycyj); „La sainte Bible selon la Vulgata,” 4 tomy, 1873.

Golwitzer

„Psalmy”, 1827 (po niemiecku).

Gonzalez-Arintero I

„El diluvio universal demonstrado por la geologia”, 18).

Gratz Al

„Neuer Versuch die Entstehung der drei erstan Evangelisten zu erklären,” 1812; „Historisch-kritischər Commentar über das Evang. des Mathäus,” 1821.

Grimm I

„Einheit der Evangelien,” 1868; „Einh. des Evang. des Lucas,” 1853; „Leben Jesu,” 1876-1887.

Guillemon J. M

„Clef des epîtres de saint Paul,” 2 t., 2-e w. 1878.

Gutberlet

„Das Buch der Weisheit übersetzt und erklärt,” 1874; „Das Buch des Tobie.”

Hake P

„Dzieje Apostolskie,” 1867 (po niem.)

Haneberg B

„Geschichte der Offenbarung,” 4-a edyc. 1876, na francuski język przetłóm. Goschler 2 t. 1856. „Relig. Alterthümer,” 2-a edycya. 1869; „Evang. des hl. Joannes,” wydana i uzupełniona przez P. Schegg, 1880.

Hebbelynck

„De auctoritate historica libri Danielis,” 1887.

Himpel

Bardzo liczne artykuły egzegetyczne w „Tübing. theolog. Quartalschr.”

van Hoonacker

„Observations critiques sur les recits concernant Biléam,” 1888.

Himdhausen

„Die beiden Pontificalbriefe des Ap. Petrus,” 1873-1878.

Hug L

„Einleitung in die Schriften des N. T.” 4-a edyc. 1847, na francuski tłómaczyli Cellerier, objaśnił notami de Valroger, 1876, na angielski przetłóm. D. Guilford Waith, 1827; „De Pentateuchi versione Alexandrina,” 1818; „Gutachten über das Leben Jesu kritisch bearbeitet von Dr D. Strauss,” 1841; „Cantica Canticorum” (po niem.)

de Hummelauer

„Der biblische Schöpfungsbericht; Commentarius in duos priores libros Regum,” 1886; „Commentarius in libros Judicum et Ruth”, 1888.

Jahn I

„Biblische Archeologie,” 1805; „Einleitung in die göttl. Schriften des A. B.” 4 t. 1802-1803; „Archeologia biblica,” skrócona z niemieckiego dzieła, 1814; „Introductio in libros sacros Veteris Foederis in epitomen redacta,” 1814; „Enchiridion hermeneuticae generalis,” 1813; „Exercitationes exegeticae,” 2 t. 1814-1815. (Cztery ostatnie dzieła są umieszczone na Indexie).

Janssens

„Hermeneutica sacra,” 1818, na francuski język przetłóm. J. Paccaud, pomnożona przez Sionnet, 1855.

Jovino S. J

(1875). „De tempore sepulturae Christi.”

Julian P

„Etude critique sur la composition de la Genèse.”

Kaulen

„Jonae expositio,” 1862; „Einleitung in die geilige Schrif Alt und Neuen Testaments, Assyrien und Babylonien;” „O pomieszaniu języków,” 1861; „Geschichte des Vulg.,” 1868; „Das Buch des Josue,” 1862; bardzo wiele artykułów w „Kirchen-Lexicon”.

Keppler

„Die Composition des Johannes Evang.” 1884; „Unseres Herren Trost. Erkl. der Abschiedsreden Jesu,” 1887; „Das Johannes Evang. und das Ende des 1 christl. Jahrh.,” 1883.

Kistemaker

„Commentatio de nova exegesi praecipue V. T.,” 1806; „Exeget. Abhandlung über Matth.” 16, 18, 19 und 19, 3-12, 1806; „Weisagung Jesu vom Gericht über Judaea,” 1816; „Canticum Cantic. illustratum ex hierographia orientalium,” 1818; „Das Neue Testam. übersetzt und erklärt,” 1818-1821.

Klasen

„Die alttestamentliche Weisheit und der Logos,” 1878.

Klee

„Comm. über Evang. des hl. Johannes,” 1829: „Römerbrief,” 1839; „Hebräerbrief” 1833.

Klofutar

„Commentarius in Evangelium Sancti Joannis,” 1862.

Knabenbauer

„Das Zeugniss des Menschengeschlechtes, Erklärung des propheten Isaias,” 1881; „Commentarius in librum Job,” 1885; „Commentarius in prophetas minores,” 1886; „Commentarius in Isaiam.” 1887; „Beiträge zur Würdigung des Proph. Ezechiel,” 1879.

Knapiński W

Liczne artykuły biblijne w Encyklopedyi kościelnej, X. Nowodworskiego.

Koenig

„Die Theologie der Psalmen,” 1857.

Kozłowski

„Biblia t. Pismo św.,” tłómaczenie Wuyka ze spolszczonem komentarzem Manochiusza,”* 1885.

L. de Laborde

„Commentaire geographique sur l’Exode et les Nombres,” 1841.

Lambert

„Le déluge mosaique,” 2 wyd. 1871.

Lamy Th

„Introductio in sanctam Scripturam,” 4 wyd., 2 t., 1886; „Le prophète Jonas,” 1874; „Commentarius in librum Genesis,” 2 t., 1884; „L’evangile et la critique,” 1864: „Les Apotres et l’Antéchrist,” „Le prophète Jonas,” 1879.

Langen

„Die deuterocanonischen Stücke des Buches Esther,” 1862; „Die letzten Lebenstage Jesu,” 1864; „Das Judenthum in Palästina,” 1866; „De Apocalypsi Baruch,” 1867; „Grundriss der Einleitung in das Neue Test.,” 1868.

Laurens H

„Job et les Psaumes,” traduction d’après l’hebreu,”* 1839.

Le Camus

„Vie de N. S. Jésus Christ.” 1883.

Le Hir

„Études bibliques,” 2 t., 1868; „Les prophétes d’Israël, 1867; „Les trois grands prophètes, Isaie, Jérémie, Ezéchiel,” wydane przez M. Grandvaux, 1977; „Les Cantiques” (w Biblii Lethielleux), wydane przez M. Grandvaux: „Les Psaumes traduits de l’hebreu en latin,” 1876; „Le livre Job,” 1873.

Lémann A

„Le Sceptre de la tribu de Juda,” 1880.

Lenormant F

„La Genése,” 1883.

Lésétre

„Le livre de Job, les Psaumes, les Proverbes, la Sagesse, l’Ecclesiastique” (w Bibli Lethielleux).

Liagre Ad

„Commentarius in epistolam Sancti Jacobi,” 1860; „Commentarius in Evangelium Sancti Matthaei,” 1883.

Lipman

„Nowy Testament,” tłómaczenie niderlandzkie z notami, nieskończone, 1869.

Loch W. i W. Reischl

„Die heiligen Schriften des alten und neuen Testamentes, nach der Vulgata mit steter Vergleichung des Grundtextes übersetzen und erläutert,” 1851-1866.

Mabire

„Les Psaumes,” przetłómaczone na francuski z hebrajskiego tekstu, 1878.

Mac Evilly

„Exposition of the Gospels,” 1876.

Magnier

„Etude sur la Canonicité des Saintes Écritures.”

Maier Ad

„Commentar über das Evangelium des Johannes,” 1843 do 1845; „Commentar über den Brief Pauli an die Römer,” 1847; an die Corith. 1865; an die Hebräen, 1861; „Einleitung in die Schrifen des Neuen Testaments,” 1852.

Maier Cons

„Commentarius in Epistolam ad Hebraeos,” 1843.

Malou

„Lecture de la Sainte Bible en langue vulgaire,” 2 t., 1846.

Martin P. J. J

„Saint Étienne Harding et les premiers recenseurs de la Vulgate,” 1887; „La Vulgate latine au XIII siècle, d’apres Roger Bacon,” 1888.

Maunory

„Commentaire de l’Épître aux Romains,” 1878; „Sur les deux Épitres aux Corinthiens,” 1879.

Mayer G. K

„Die messianischen Weissagungen des Jesaias,” 1860; „Die mess. Weissagung. Jeremia’s,” 1865; - bei Ezechiel, 1865; - des Daniel, 1866.

Meignan

„Prophéties messianique, le Pentateuque” 1856; Le prophéties contennes dans les deux premiers livres de Rois,” „Le monde et l’homme primitif selon la Bible,” 1869; „Les Evangiles et la critique,” 2 wyd. 1871.

Messmer

„Erklärung des Johannes-Evangeliums,” 1850; „Erklär. des Briefes an die Galater.” 186; - des Colossen. Briefes, 1863, -des 1 Korinther-Briefes. 186 „Geschichte der Offenbarung,” 1857; Erkl. des Jacobusbr.

Molloy

„Géologie et Révélation” (napisane po angielsku) na francuski przetłómaczył i notami objaśnił Hamard.

Motais

„L’Ecclésiaste,” 2 t., 1876; „Le déluge biblique,” 1885; „Origine u monde d’après la tradition,” 1888.

Neteler

„Die Bücher der Chronik,” 1872; „Die BB. Esdras, Nehemias und Esther.” 1877; „Das Buch Isaias übersetzt und erklärt,” 1876; „Gliederung des Buches Ezechiel,” 1870; und Daniel.

Nickes

De libro Judithe.” 1854; „De libro Estherae,” 2 t., 1856-1858.

Padovani A

„In S. Pauli Epistolas: ad Ephesios, Philipp. et Colloss. Commentarius,” 1891.

Palmer

„Commentatio in 1. Danielis, sive de temporibus gentium,” 1874 po włosku.

Palmieri S. J

„De veritate historica libri Judith,” 1886; „Commentarius in Epistolam ad Galatas,” 1886.

Patrizi S. J

„De Evangeliis libri tres,” 1852-1853: „De consensu utriusque libri Machabaeorum,” 1856; „In Joannem commentarium,” 1857; „In Marcum commentarium,” 1862; „Commentarium in Actus Apostolorum,” 1867; „De interpretatione Sanctae Scripturae,” 2 t., 1844; „Commentationes tres de divinis Scripturis,” 1851; „De Hu sen Gen.,” III, 15, 1853; „Cento Salmi tradotti letteralmente dal teste Ebraico e commentati,” 1875; „De prima angeli ad Josephum legatione,” 1875; „O powszechnym spisie opisanym przez św. Łukasza,” 1876 (po włos.); „Wyjaśnienie słów św. Pawła: In quo omnes peccaverunt,” 1876 (po włosku).

Parisi S. J

„Il divino libro di Giobbe esposto,” 1843.

Piancini S. J

„Cosmogonia naturale comparata col Genesi,” 1862.

Pierik S. J

„Het Boek Job, naar’t Hebreewsch letterlijk vertaald,” 1881.

Plantier

„Les poétes bibliques,” 2 wyd., 188S.

Portmans O. P

„La divinité de J. Christ.” 2 wyd., 1888.

Putiatycki X

„Enchiridion Hermeneuticae Sacrae,” 1859.

Rambouillet

„L’Ecclésiaste,” 1879; „Cain redivivus,” 1886,

Ranolder

„Hermeneuticae biblicae principia,” 1859.

Rault H

„Cours élémentaire d’Écriture sainte,” 3 edyc.

Reinke L

„Exegesis critica in Jes.,” VII, 14: in Jes. LU, 13-LIII, 12; „Die Weisagung von der Jungfrau und vom Emmanuel,” 1858: „Beiträge zur Erkl. des A. T.,” 1857; „Die mesianischen Weissagungen bei den Propheten,” 1859-1862; „Die messianischen Psalmen,” 1857; „Kurze Zusammenställung der Abweichungen vom hebr. Texte der Psalmen in der LXX und Vulg.,” 1858; „Malachias i inni mniejsi prorocy,” 1854 (po niem.).

Reithmayer

„Einleitung in die Schr. des Neuen Test.,” 1852; „Römerbief,” 1845; „Galaterbrief,” 1865.

Reusch

„Erklärung des Buches Baruch,” 1853; „Das Buch Tobias übersetzt und erklärt,” 1857; Ueber den Verfaser des Koheleth,” 1860; „Observationes criticae in librum Sapientiae,” 1861; „Bibel und Natur,” 1866 na francuski przetłómaczył Hertel, na polski X. M. Nowodworski.

Riche

„Somme de Saint Paul,” 1882.

Richon

„Le Messie dans les livres historiques de la Bible et Jesus Christ dans les Évangiles,” 1878.

Riess

„Bibel-Atlas,” tłóm. na język franc. i angielski. „Das Geburtsjahr Christi,” 1880.

Robert

„La non. universa lité du déluge,” dwie broszury, 1887.

Rohling

„Die Psalmen,” 1871; „Isaias übersetzt und erkl.,” 1872: „Das Buch des Proph. Daniel,” 1876.

Schäfer

„Neue Untersuchungen über das Buch Koheleth,” 1870; „Pieśni nad Pieśniami” po niem.); „Biblia i wiedza,” 1881 (po niem.).

Schanz

„Commentar über das Evangelium des hl. Matthäus, Marcus Johan.” 1879-1886.

Schegg

„Isaias übersetzt u. erkl.” 1850; „Die Psalmen” 3 t.; „Die hl. Evangelien übersetzt und erkl.” 1854-1880; „Sechs Bücher des Leben Jesu.” 2 t., 1874–1875; „Biblische Archäologie; Die kleinen Propheten,” 1862; „Jacobus der Bruder des Herrn und Sein Brief,” 1883.

Schelling

„Vaticinia messianica in modum Chrestomathiae hebraicae,” 2 t., 1883-1884.

Schilling

„Commentarius in hebraismos N. T.,” 1886.

Schmid A

„Das Buch der Weisheit übersetzt u. erkl.” 1858.

Schmid T

„De Inspirationis Bibliorum vi et ratione,” 1885,

Scholtz A

„Übersetzung des Buches Jeremias,” 1885; „De Massoreth. Test. und die LXX; Novum Testam. graece; Einl. in die Schriften des A. u. N. I, 1845-48.”

Schouppe S. J

„Cursus sanctae Scripturae,” 2 t., 3 wyd., 1882; „Evangelia dominicarum,” 1870.

Schwartzel

„Neue Test. übers. und erkl.” 6 t., 1802.

Serwatowski W

„Wykład Pisma św., listy św. Pawła,” 1856.

Sepp

„Das Leben Jesu,” 6 t., 2 edec. w skróceniu po francusku wydał to dzieło Ch. de Sainte-Foi, 2 t., 3 wyd. 1861.

Simar

„Die Theologie des heiligen Paulus,” 1883.

Sorignet

„Cosmogonie de la Bible,” 1854.

Steenkiste Van

„Commentarius in librum Psalmorum,” 3 t., 1867 do 1871: „Commentarius in Epistolas Sancti Pauli,” 1876; „Psalmi Pentecostes,” 1880; „Commentarius in evangelium Secundum Matthaeum,” 4 t., 3 wyd., 1880-82. „Commentarius in librum Josue; Commentarius in Acta Apostolorum; Epistolarum catholicarum brevis expositio,” 1887.

Thalhofer

„Erklärung der Psalmen,” 1880; „Die Opferlehre de Hebräerbrief,” 1855; „Das Opfer des A. une des N. Bundes,” 1870.

Trochon

„Introduction générale,” 2 t.; „Introduction aux prophéties; Isaie, Jérémie et Baruch; Ézéchiel, Daniel; Les petits prophétes” (w Biblii Lethielleux).

Trognon

„Vie de saint Paul,” 1869.

Ubaldi

„Introductio in sacram Scripturam,” 1877-1879.

De Valroger

„L’âge du monde et de l’homme,” 1859.

Variot

„Les Évangiles apocryphes,” 1878.

Vercelonne

„Rozprawy akademickie,” 1864 po włosku); „Biblia sacra vulgatae editionis,” 1861; „Variantes lectiones Vulgatae,” 2 t., 1860-1864; „Bibliorum SS. graecus codex Vaticanus,” 1868-1881.

Veuillot L

„Vie de N. S. Jésus Christ.,” przetłóm. na język polski przez X. M. Nowodworskiego.

Vidal

„Saint Paul, sa vie, ses oevres,” 1868.

Viensse

„La Bible mutilée par les protestants,” 1847.

Vigouroux

„La Bible et les découvertes modernes,” 5 edyc., 4 t., 1989, „Les livres Saints et la critique rationaliste; Malanges bibliques,” 2 ed., 1989; „Le Nouveau Testament et les déconvertes archéologiques modernes,” 1890; „Dictionaire de la Bible,” zaczął wychodzić od 1891 r.

Wallon

„De la croyance due a l’Évangile,” 3 wyd.; „La sainte Bible,” 2 t., 1867; „La vie de Jésus et son nouvel historien,” 1854; „Vie de N. S. J. C. selon la concordance des quatre évangélistes,” 1865.

Welte

„Nachmosaisches im Pentateuch,” 1841; „Das Buch Job übersetzt u. erklärt,” 1849; „Speciale Einleitung in die deuterocanonischen Bücher.”

Windischmann

„Erklärung des Briefes an die Galater,” 1843; „Vindiciae Petrine,” 1836.

Wolter

„Psallite Sapienter „Psalliret weise!“ „Erklärung der Psalmen.”

Zaremba A

„Racyonalizm biblijny,” 1891: artykuły różne biblijne w „Encyklopedyi Kościelnej” X. Nowodworskiego.

Zill

„Hebräerbrief,” 1875; „Das Buch Job,” 1873.

Zschokke

„Theologie der propheten des alten Testaments,” 1877; „Die biblischen Frauen des Alten Testaments,” 1882; „Das Buch Job, übers. u. erklärt.,” 1875; „Historia sacra,” 1884.

W r. 1892 powstało nowe pismo, „Revue biblique” pod dyrekcyą 00. Dominikanów, zarządzających szkołą biblijną w Jerozolimie.

NB. Nie wspominamy o wielu artykułach, podanych w różnych czasopismach. X. F. P.